ပွၚစီဆွံစီၚ Jerome အဂ့ႈဖုဥကိဏ       စဲးပတ့ဘ႕ဥ ၃၀ သီ

တခ်ဳးလ႕အဘဥတႈသ့ဥညါအီၚဒ္ စီၚကေႈ့ရိအကတီႈ အမံၚမ့ႈ၀ဲ Eusebius Sophronius Hieronymus နဥ့လီၚ’ အိဥဖ်ဲဥထီဥ၀ဲဖဲ 342 AD ဒီးတႈလီႈမ့ႈ၀ဲဖဲ Strido, Dalmatia နဥ့လီၚ’ မုႈတနံၚအံၚ တႈလီႈအံၚကမ့ႈ၀ဲဖဲ Croatia မ့တမ့ႈ Slovenia နဥ့လီၚ’

ဖဲအသးစႈအကတီႈ Jerome ဒိးနဥ့ဘဥ၀ဲ တႈမၚလိမၚဒိး လ႕ Aelius Donatus, လ႕အမ့ႈပွၚရိမ့ၚဖိ အပွၚသ့လံဏသ့လဲဥ(Grammarian) တဂၚနဥ့လီၚ’ ဖဲအသးစႈဒ္၀ဲအကတီႈ မၚလိမၚဒိးအသး လ႕ Latin ဒီး Greek အက်ိဏနဥ့လီၚ’ အမိႈအပႈသ့ဥတဖဥ မ့ႈ၀ဲပွၚခရံဏဖိလ႕ အထူး၀ဲတီၚ၀ဲဒီး ဖဲအဖိသဥအကတီႈ အဂ့ႈအက်ိၚတအိဥသ့ဥတဖဥ တအိဥဖ်ါ၀ဲအါအါဘဥနဥ့လီၚ’

ဖဲအသးအိဥ ၁၂ နံဥအကတီႈယ သးစႈ Jerome လဲၚ၀ဲဆူ၀့ႈရိမ့ၚ ဒ္သိးအကမၚလိမၚဒိးအသးလ႕ Grammar, Philosophy တႈသ့တႈဘဥသ့ဥတဖဥအံၚနဥ့လီၚ’ အကစႈဒဥ၀ဲ အ႕ဥလီၚအီၚလီၚ၀ဲလ႕ အသးပ့ႈနီႈကြံဏ အသကဲးပ၀ဏအတႈအိဥအသးနဥ့လီၚ’ ဖဲအတမၚလိမၚဒိးအသးအကတီႈ လူၚဃုပိဏထြဲ၀ဲတႈမုဏတႈပေီႈလ႕အကစႈဒဥ၀ဲနဥ့လီၚ’ သ့ဥညါ၀ဲလ႕ အတႈလဲၚက်ဲကမဥ၀ဲဘဥဆဥ က်ဲးစ႕ၚမၚနဥ့တႈမုဏတႈပေီႈဒီး ပိဏမုဏသ့ဥတဖဥနဥ့လီၚ’

ဒ္သိးအကမၚကိညဥလီၚက့ၚ အတႈသူဥဃ႕သးဃ႕ လ႕အတႈကမဥသ့ဥတဖဥအဃိအဂီႈယ လဲၚဟး၀ဲဆူတႈသြဥခိဥခဲအံၚခဲအံၚ ဒီးဆိကမိႈလီၚအသး ဒ္သိးအလဲၚတုၚ၀ဲဆူလရဥပူၚနဥ့လီၚ’ မၚ၀ဲဒ္အံၚဖဲအိဥဘွံးနံၚ ကိးႏြံဒဲးနဥ့လီၚ’ မၚပ်ံၚမၚဖုးလီၚက့ၚအသးဘဥဆဥ လ႕တႈလဲလိဏကြံဏအတႈအိဥမူအိဥဂဲၚအဂီႈ တႈကဲထီဥလိဏထီဥတအိဥဒ္၀ဲဘဥနဥ့လီၚ’

လ႕တႈ၀ံဂ့ၚကလၚဂ့ၚ၀ဲအပူၚယ Jerome အိဥ၀ဲဒီးအတံၚသကိးတဂၚ လ႕အမ့ႈ Bonosus, ဒီးမ့ႈပွၚခရံဏဖိလ႕ိ အအိဥဒီးအတႈကလုႈ တုၚလီၚ၀ီလီၚ၀ဲလ႕ ပွၚဂၚအဖီခိဥနဥ့လီၚ’ ဒီးသ့ထုးနဥ့၀ဲ Jerome အသူဥအသး ဒ္သိးအကကဲထီဥပွၚခရံဏဖိတဂၚ ဒီးလဲလိဏကြံဏအတႈအိဥမူအိဥဂဲၚ လ႕အကဂ့ၚထီဥဒီးဂ့ၚထီဥ၀ဲအဂီႈနဥ့လီၚ’

ဖဲ ၃၆၆ အနံဥအခိဥအဃ႕ၚအကတီႈယ Jerome ပဏလီၚအသး ဒ္သိးအကကဲထီဥ ပွၚခရံဏဖိတဂၚ ဒီးဒိးသ့စီအသးလ႕ ပႈပါ Liberius နဥ့လီၚ’

ဒ္အသးအိဥမၚလိအသးလ႕ဎြၚဂ့ႈပီညါ (Theology)အဃိယ Jerome ပဏ၀ဲတႈလ႕အဘဥဃးဒီး တႈဟီဥခိဥခ်႕သ့ဥတဖဥ လ႕အလီႈခံ ဒ္သိးအကလူၚပိဏထြဲ တႈလ႕အဘဥဃးဒီး တႈစူဥတႈနဏသ့ဥတဖဥနဥ့လီၚ’ လဲၚ၀ဲဒီး Bonosus ဆူ Trier ဖဲအကသ့မၚလိမၚဒိးအသး ဘဥဃးဒီးတႈအိဥဖွိဥကရ႕ အတႈကူဥဘဥကူဥသ့သ့ဥတဖဥနဥ့လီၚ’

ဖဲ ၃၇၀ အနံဥယ လဲၚ၀ဲဆူတႈလီႈလ႕အဘူးလိဏအသးဒီး၀့ႈရိမ့ၚယ ဒီးအိဥ၀ဲလ႕သီခါကေိ (Monastery) လ႕ Aquileia နဥ့လီၚ’ ဖဲအအိဥ၀ဲဖဲတႈလီႈအံၚအကတီႈ Jerome ထံဥလိဏအသးဒီး Rufinus ဒီးကဲထီဥ၀ဲတံၚသကိးသ့ဥတဖဥနဥ့လီၚ’ Rufinus မ့ႈပွၚလ႕အမံၚဟူသဥဖ်ါတဂၚ မ့ႈလ႕အပ်ီႈထံက့ၚ ဟ့ဥလ့ဥအက်ိဏ (Greek) ဆူ Latin အက်ိဏအဃိနဥ့လီၚ’ Jerome အကစႈဒဥ၀ဲ မၚဆူဥထီဥ၀ဲအတႈသ့တႈဘဥ ဒ္အမ့ႈပွၚထုးထီဥလံဏဆူက်ိဏအဂၚယ ဒီးလ႕၀့ႈရိမ့ၚတႈသြဥခိဥ (Catacombs) သ့ဥတဖဥအပူၚယ ကြဲးက့ၚ၀ဲတႈကြဲးနီႈကြဲးဃါသ့ဥတဖဥ ဆူက်ိဏအဂၚနဥ့လီၚ’

Jerome လဲၚ၀ဲဆူ Treves, Gaul ဒ္အမ့ႈတႈလီႈသ့ဥတဖဥလ႕ အကြဲးက့ၚလံဏသ့ဥတဖဥ ဆူက်ိဏအဂၚယ ဒီးအတႈပညိဏမ့ႈ၀ဲဒ္သိး အကဒုးအိဥထီဥလံဏအတ႕း (Library) လ႕အကစႈဒဥ၀ဲအဂီႈနဥ့လီၚ’

ဖဲ ၃၇၄ အနံဥယ Jerome လဲၚတုၚ၀ဲဆူ Antioch, ဒီးဖဲအအိဥ၀ဲလ႕၀့ႈအံၚအပူၚ အကတီႈ Jerome စးထီဥကြဲး၀ဲလံဏတဘ့ဥ ဒီးလံဏအံၚအမံၚမ့ႈ၀ဲ Concerning the Seven Beatings နဥ့လီၚ’

ဖဲတနံဥဃီအံၚအပူၚယ တႈဆူးတႈဆါဘဥ၀ဲ Jerome, ဒီးအတံၚသကိးတနီၚ သံ၀ဲလ႕တႈဆါအဃိနဥ့လီၚ’ မ့ႈတႈဆါတမံဃီလီဧါယ မ့တမ့ႈတႈဆါအလီၚဆီသ့ဥတဖဥအဃိ အတံၚသကိးသ့ဥတဖဥဘဥသံ၀ဲဧါ တႈဂ့ႈတအိဥဖ်ါ၀ဲလီၚတံဥလီၚဆဲးဘဥနဥ့လီၚ’ ဖဲ Jerome တူဥဘဥတႈဆါအကတီႈယ ဒိးနဥ့ဘဥ၀ဲတႈထံဥ (Vision)ယ လ႕အဒုးဆူဥထီဥအသူဥအသး ဘဥတႈဃးဒီးတႈဘူဥတႈဘါနဥ့လီၚ’

Jerome လဲၚ၀ဲဆူပွႈမုႈကန႕ ဒီးအိဥ၀ဲဖဲနဥ့လြံဥနံဥယ အိဥ၀ဲဒ္ရသ့းတဂၚအသိး တဘူးတဎံၚဒီး၀့ႈ Antioch, ဒီးတႈဆါဘဥအီၚ ခဲအံၚခဲအံၚနဥ့လီၚ’  

အိဥ၀ဲဒ္ရသ့းတဂၚ၀ံၚအလီႈခံ ဟဲက့ၚဟးထီဥ၀ဲယ ပဏလီၚအသးဒ္သိး အတကဲထီဥ၀ဲသီခါတဂၚဘဥဒီး ဆ႕အိဥမူဒဥ၀ဲဒ္ ရသ့းတဂၚအသိးနဥ့လီၚ’ ဘဥဆဥ တႈအိဥဖွိဥကရ႕အပွၚနဥ့စိနဥ့ကမီၚလ႕၀့ႈ Antioch သ့ဥတဖဥ ဒီးပႈပါ Damasus ဆ႕မုႈလဏ၀ဲဒ္သိး Jerome ကကဲထီဥသီခါအဂီႈနဥ့လီၚ’ လ႕ခံးဒိးနဥ့၀ဲသီခါအလီႈအလၚနဥ့လီၚ’

လဲၚ၀ဲဆူ Constantinople ဖဲအမၚလိမၚဒိးအသးလ႕ ပွၚစီဆွံ Gregory of Nazianzus လ႕အမ့ႈပွၚသ့ဎြၚဂ့ႈပီညါတဂၚအဖီလဏနဥ့လီၚ’ ဖဲပွၚစီဆွံ Gregory ဟးထီဥလ႕ Constatinople ဖဲ ၃၈၂ အနံဥ၀ံၚအလီႈခံယ Jerome လဲၚ၀ဲဆူ၀့ႈရိမ့ၚ ဒ္သိးအကမၚဃုဏတႈလ႕ တႈအိဥဖွိဥတခါအပူၚယ ဖဲအထံဥလိဏအသးဒီး ပႈပါ Damasus နဥ့လီၚ’ ပႈပါ Damasus ကိးဃဥအီၚလ႕၀့ႈရိမ့ၚ ဒီးမ႕အီၚဒ္သိးအကမ့ႈ အပွၚကြဲးနီႈတႈ (Secretary)နဥ့လီၚ’

Jerome သူ၀ဲတႈဆ႕ကတီႈ ၁၅ နံဥ လ႕တႈကြဲးက့ၚ လံဏစီဆွံလ႕ဟ့ဥလ့ဥအက်ိဏ ဆူလဥတ့အက်ိဏနဥ့လီၚ’ ဘဥကြႈဆ႕ႈမဲဏ၀ဲပွၚတဘဥသူဥဘဥသးအီၚ ပွၚထီဒုဥဒါအီၚသ့ဥတဖဥအါအါဂီႈဂီႈ တုၚဒဥလဲဥ ဘဥတႈမ႕ဆူဥအီၚဒ္သိးအကဘဥဟးထီဥ၀ဲလ႕၀့ႈပူၚနဥ့လီၚ’

Jerome လဲၚ၀ဲဆူ Bethlehem, ဒုးအိဥထီဥ၀ဲသီခါအိဥကေိ (Monastery) ဒီးအိဥ၀ဲဖဲတႈလီႈအံၚအပူၚ လ႕တႈမၚလိမၚဒိး (Study), တႈထုကဖဥတႈအဂီႈနဥ့လီၚ’

တဘ်ီစံး၀ဲလ႕ အပဏဖ်ါထီဥ၀ဲလံဏစီဆွံအခီပညီ ဒ္အလူၚပိဏထြဲ၀ဲ ခရံဏအတႈကလုႈလီၚလ႕အလိၚအသိး”နဥ့လီၚ’ ဒုးသ့ဥနီႈထီဥ၀ဲ စီၚပီလူးအတႈကတိၚလ႕အမ့ႈယ ခရံဏမ့ႈဎြၚအတႈစိတႈကမီၚယ ဒီးဎြၚအတႈကူဥသ့နဥ့လီၚ’ ပွၚမ့ႈတသ့ဥညါလံဏစီဆွံဒီး တသ့ဥညါ၀ဲဎြၚအတႈစိတႈကမီၚဒီး အတႈကူဥသ့ဘဥနဥ့လီၚ’ တႈတကနဏဃုဏလံဏစီဆွံ မ့ႈ၀ဲတႈတကနဥဃုဏခရံဏကစႈအဂ့ႈ စံး၀ဲနဥ့လီၚ’

ပွၚစီဆွံ Jerome သံ၀ဲလ႕ Bethlehem ဖဲ ၄၂၀ အနံဥနဥ့လီၚ’

မ့ႈပွၚစီဆွံလ႕အကြႈထြဲပ႕ဆွ႕ ပွၚလ႕အခူဥထုးထီဥတႈဖိတႈလံၚလ႕ပ်႕ၚသ့ဥတဖဥယ ပွၚလ႕အမၚလိမၚဒိးဃုသ့ဥညါနဥပ႕ႈ လံဏစီဆွံအဂ့ႈအက်ိၚသ့ဥတဖဥယ ပွၚလ႕အခိးကြႈပ႕ဆွ႕လံဏအတ႕းသ့ဥတဖဥယ ပွၚကေိဖိသ့ဥတဖဥ ဒီးပွၚကြဲးက့ၚလံဏဆူက်ိဏအဂၚသ့ဥတဖဥနဥ့လီၚ’

တႈမၚလၚကပီၚပွၚစီဆွံ Jerome မ့ႈ၀ဲဖဲ စဲးပတ့ဘ႕ဥ ၃၀ သီအမုႈနံၚနဥ့လီၚ’