ခရံဏအိဥဖ်ဲဥအသ့ဥထူဥ ဒီးပွၚစီဆွံ Boniface

မ္ခရံဏအိဥဖ်ဲဥအတႈသူဥဖွံသးညီ ကဟဲတုၚအိဥဘဥသု ဒီးမ္သုတႈမုႈလဏတႈသ့ဥတဖဥ ကလ႕ထီဥပွဲၚထီဥဝဲ ထီဘိန႔ဥတက့ႈ. ခရံဏအိဥဖ်ဲဥအသ့ဥထူဥ (Christmas Tree)  မ့ႈစ့ႈကီးတႈအက့ႈအဂီၚတမံၚ အိဥဖ်ဲဥဝဲဖဲခရံဏအိဥဖ်ဲဥအဆ႕ကတီႈ လ႕တႈလီၚတိဏလီၚဆီ အပူၚစ့ႈကီးန႔ဥလီၚ. ခရံဏအိဥဖ်ဲဥအသ့ဥထူဥ မ့ႈတႈတမံၚလ႕ အဘ်းစဲလိဏအသးဒီး ပွၚစီဆွံ Boniface အတႈအိဥမူန႔ဥလီၚ. ပွၚစီဆွံအံၚ အိဥမူဝဲဖဲအနံဥ ၆၈၀ တုၚလ႕ ၇၅၄ အကတီႈယ ဒီးလ႕တႈအိဥဖွိဥကရ႕အတႈစံဏစိၚတဲစိၚအပူၚ မ့ႈဝဲပွၚစိဏဆွ႕တႈသးခုကစီဥ လီၚဆီဒဥတႈ  ဆူပွၚကီႈ Germany ဖိသ့ဥတဖဥအအိဥန႔ဥလီၚ. မ့ႈလ႕အတႈလဲၚတႈက့ၚသ့ဥတဖဥ ဆူ  ကီႈ Germany ဖိသ့ဥတဖဥအအိဥန႔ဥလီၚ. မ့ႈလ႕အတႈလဲၚတႈက့ၚသ့ဥတဖဥဆူကီႈ  Germany ဒီးအတႈသးခုကစီဥအတႈဖံးတႈမၚသ့ဥတဖဥ ကဲထီဥလိဏထီဥဝဲအဃိ စီၚပီလူး ၀ံၚအလီႈခံ ဖဲအဆ႕အကတီႈအခါ ပွၚပဏအီၚဒ္အမ့ႈပွၚစိဏတႈသးခုကစီဥလ႕အဒိဥဝဲထီဝဲ တဂၚန႔ဥလီၚ. အမံၚဟူသဥဖ်ါဝဲဒ္အမ့ႈ သီခါကရ႕ခိဥ (Bishop), မ့ႈစ့ႈကီးပွၚလ႕အစံဏတဲၚ တဲလီၚတႈ လ႕တႈသူဥဆူဥသးဂဲၚအပူၚယ ဒီးတႈစံဏဃဲၚတဲဃဲၚလ႕ အဘ်းဝဲဘဥဃးလိဏအသး ဒီးတႈစံဏစိၚတဲစိၚအဃိယ တႈအိဥဖွိဥကရ႕အ႕ဥလီၚတူဥလိဏအီၚ ဒ္အမ့ႈပွၚလ႕ အဒုးကဲထီဥ ခရံဏအိဥဖ်ဲဥအသ့ဥထူဥအလုအလဏ ဖဲတႈမၚလၚကပီၚခရံဥအိဥဖ်ဲဥအဆ႕ကတီႈန႔ဥလီၚ.

ခရံဏအိဥဖ်ဲဥအသ့ဥထူဥအတႈစံဏစိၚတဲစိၚမ့ႈဝဲ ဒ္အံၚန႔ဥလီၚ. လ႕ကီႈအဲကလံးအပူၚ သးစႈတဂၚလ႕အမံၚမ့ႈဝဲ winfrid ပဏလီၚအသးဒ္သိး အကႏုဏလီၚဝဲဆူ Benedictine  Monastery သီခါသ့ဥတဖဥအိဥတႈလီႈ လ႕အမိႈအပႈသ့ဥတဖဥ တဘဥသူဥဘဥသးဝဲ အပူၚန႔ဥလီၚ. Winfrid ဒိဥထီဥဝဲလ႕ တႈစီတႈဆွံလ႕ တႈအဲဥထူအဲဥဎြၚအပူၚ ဘဥဆဥ  သးအိဥပဏတ့ႈကြံဏ သီခါအိဥကေိတႈလီႈ (monastery) သးအိဥဆ႕လဲၚစိဏဆွ႕ဝဲ ခရံဏအ တႈကပီၚဆူကီႈ Germany, ဒီးသီခါလ႕ညါသ့ဥတဖဥ လဲၚစိဏဆွ႕ဝဲတႈစူႈတႈနဏ ဆူကီႈ အဲကလံး ဖဲနံဥကဎၚဖွိဥလ႕အပူၚကြံဏတ့ႈလံဝဲသ့ဥတဖဥ အတီႈပူၚန႔ဥလီၚ. Winfrid နဥ ဟူဝဲတႈဂ့ႈလ႕ ပႈပါ Gregory ll ဆွ႕လီၚဝဲ ပွၚစိဏဆွ႕တႈသးခုကစီဥဆူ Bavaria ဖဲ ၇၁၆ အဃိ ပဏလီၚအသးဒ္သိးအကလဲၚဝဲဆူ ၀့ႈရိမ့ၚဒ္သိးအကကဲထီဥ ပွၚစိဏဆွ႕တႈသးခုကစီဥ ဆူပွၚကီႈ Germany ဖိသ့ဥတဖဥအအိဥအဂီႈန႔ဥလီၚ. မ့ႈလ႕ Winfrid အတႈလဲၚတုၚဝဲ ဆူတႈလီႈလ႕အမ့ႈ Thuringia, Bavaria, Franconia‘ ဒီး Hasse တႈလီႈသ့ဥတဖဥ ဖဲဆ႕ကတီႈတခါအပူၚန႔ဥလီၚ. မ့ႈလ႕အသ့ဥညါဘဥဝဲ အတႈဖံးတႈမၚတႈလ႕ တႈသူဥတုၚလီၚ သးတုၚလီၚအဃိ ပႈပါလဲလိဏကြံဏအမံၚဒ္သိးအကမ့ႈဝဲ Boniface လ႕ အမံၚလီႈလံၚ Winfrid  အလီႈန႔ဥလီၚ.

ဒ္အဒိးန႔ႈဘဥဝဲအမံၚအသီအသိး သီခါအံၚလဲၚဝဲဆူ (Hasse) မ့ႈဝဲလ႕ကီႈ Germany အခ႕ဥသးဖဲ ၇၂၁ အနံဥယ ဒီးလ႕တႈလီၚဘွံးလီၚတီၚတအိဥဝဲအပူၚယ လ႕အအိဥဒီးတႈသ့တႈ ဘဥလ႕ တႈကရ႕ကရိထီဥတႈအပူၚယ ဒီးလ႕အတ့ရ႔တံၚသကိးဒီးပွၚအဂၚ လ႕တႈဘဥလိဏဖိး ဒ့လိဏသးအပူၚယ အိဥဝဲဒီးတႈသူဥဂ႕ႈသးက်႕ၚအဃိ တႈကဲထီဥလိဏထီဥအိဥထီဥဝဲယ တုၚဒဥ လဲဥသ့လဲလိဏကြံဏ ပွၚခိဥပွၚနႈခံဂၚအတႈစူႈတႈနဏန႔ဥလီၚ. Boniface စ့ႈကီးဒုးကဲထီဥဝဲ သီခါအိဥကေိ (Monastery) သ့ဥတဖဥ ဖဲလ႕အလဲၚစံဏတဲၚတဲလီၚ တႈလီႈသ့ဥတဖဥအပူၚ န႔ဥလီၚ. အတႈဖံးတႈမၚအတႈကဲထီဥလိဏထီဥဝဲတႈကစီဥ လဲၚတုၚဆူ၀့ႈရိမ့ၚအဃိ ဘဥတႈ ကိးအီၚလ႕ ပႈပါ Gregory ဒ္အကပဏဖ်ါထီဥ အတႈဖံးတႈမၚအတႈဂ့ႈတႈက်ိၚသ့ဥတဖဥ  န႔ဥလီၚ. အတႈဂဲၚပ်ဳႈက်ဲးစ႕ၚတႈသ့ဥတဖဥ ကဲထီဥတႈဘဥသူဥဘဥသးအဃိယ ပႈပါ Gregory ပဏထီဥအီၚဆူ သီခါကရ႕ခိဥက်႕ႈအလီႈအလၚ လ႕မုႈထီဥကီႈ Germany တႈလီႈတႈက်ဲသ့ဥတဖဥအဂီႈန႔ဥလီၚ. ၀ံၚဒီးဖဲ ၇၂၃ အနံဥယ က့ၚကဒါက့ၚဝဲဆူကီႈ Germany န႔ဥလီၚ.

ခီဖ်ိအတႈလဲၚတႈက့ၚတႈလ႕ တႈသးခုကစီဥအတႈဖံးတႈမၚသ့ဥတဖဥအပူၚ သ့ဥညါဘဥဝဲ လ႕တႈဂိႈခါအကတီႈ သဝီလ႕အမံၚမ့ႈဝဲ Geismar အသဝီဖိသ့ဥတဖဥ အိဥဖွိဥရိဖွိဥ သကိးဝဲဖဲ သ့ဥဖးဒိဥတကလုႈ ပွၚကိးအီၚလ႕ (Oak tree) အခီဥထံးယ ဘဥတႈသ့ဥညါစ့ႈ ကီးအီၚဒ္အမ့ႈ လီသီဥအသ့ဥထူဥ (Thunder Oak),သ့ဥထူဥလ႕အဘဥတႈပဏအီၚလီၚ လီၚဆီဆီလ႕ ဎြၚလ႕အမံၚမ့ႈဝဲ သီ (Thor) အဂီႈန႔ဥလီၚ. ပွၚသဝီဖိသ့ဥတဖဥအံၚ တနံဥတ ဘ်ီအတႈအိဥဖွိဥရိဖွိဥ လုႈထီဥတႈလ႕သ့ဥထူဥအိဥတႈလီႈအံၚ မ့ႈဝဲဃုဏဒီးတႈလုႈထီဥပွၚ ကညီယ ပွၚလုႈထီဥညီႏုႈဝဲ ဖိသဥတဂၚ ဆူပွၚသူခိဥဖိသ့ဥတဖဥ  အဎြၚအအိဥန႔ဥလီၚ. သီခါ ကရ႕ခိဥ Bishop Boniface ဆ႕လဲလိဏကြံဏဝဲ ပွၚသဝီဖိသ့ဥတဖဥအံၚ အတႈပဏသူဥပဏ သး ခီဖ်ိတႈမၚဟးဂီၚကြံဏ သ့ဥဖးဒိဥ (Thunder Oak) အဃိယ ကိးဖွိဥဝဲ အတံၚသကိးတနီၚ ဒီးလဲၚသကိးဝဲဆူ သဝီ Geismar န႔ဥလီၚ.

အတံၚသကိးပွၚစိဏဆွ႕တႈသးခုကစီဥသ့ဥတဖဥ အိဥဝဲဒီးတႈသူဥပ်ံၚသးဖုးယ ဘဥဎိဏဝဲလ႕  ပွၚသဝီဖိသ့ဥတဖဥ ကမၚသံကြံဏအဝဲသ့ဥယ ဒီးဒ္အဝဲသ့ဥလဲၚတႈဘူးထီဥဒီးဘူးထီဥဝဲအသိး မၚဎံဏမၚနီႈအသးလ႕သဝီအံၚအခ်႕ယ ဖဲခရံဏအိဥဖ်ဲဥအမုႈနံၚအကတီႈန႔ဥလီၚ. Boniface မၚ ဒူထီဥအတံၚသကိးသ့ဥတဖဥအသူဥအသးယ ဒီးဖဲအလဲၚတုၚဝဲဆူပွၚသဝီဖိသ့ဥတဖဥအံၚ အတႈအိဥဖွိဥရိဖွိဥ ဒ္သိးအကလုႈထီဥဝဲ ပွၚကညီအသးသမူအကတီႈယ Boniface စံးဝဲ ခရံဏအထူဥစုညါ ကမၚလီၚတကူဥကြံဏ ဎြၚလ႕အကမဥဝဲတဂၚ အနီႈဒိ (မ့တမ့ႈ) အစုကဝဲၚ တခါအံၚန႔ဥလီၚ. Boniface ဒီးပွၚလ႕အလဲၚတႈဒီးအီၚသ့ဥတဖဥ လဲၚတုၚဝဲဖဲ ပွၚသဝီဖိသ့ဥ တဖဥကလုႈထီဥတႈအကတီႈန႔ဥလီၚ. ဒ္အသန႔ၚအသးလ႕ဎြၚနီႈနီႈယ အိဥဒီးတႈသူဥဆူဥ သးဂဲၚလ႕ အကဒုးကပီၚထီဥ ခရံဏအမ့ဥအူဒ႕အတႈကပီၚ လ႕ပွၚကီႈ Germany ဖိပွၚသူခိဥ ဖိသ့ဥတဖဥ အသူဥအသးအပူၚအသိးယ Boniface ဟံးထီဥဝဲကြါတဘ့ဥ ဒီးက်ီကဥတူဥ ကူဥလီၚကံြဏဝဲသ့ဥဖးဒိဥ (Thunder Oak) န႔ဥလီၚ.

ပွၚ Germany ဖိသ့ဥတဖဥ အိဥထီဥဝဲဒီး တႈလီၚကမ႕ကမဥန႔ဥလီၚ. သီခါကရ႕ခိဥ Boniface စံဏတဲၚတဲလီၚ တႈသးခုကစီဥ ဆူပွၚသ့ဥတဖဥအံၚအအိဥ ဒီးသူဝဲသ့ဥအထူဥဖိ တထူဥ (သ့ဥတကလုဏလ႕အလီၚဂဏသ့ဥဆွိ) လ႕အအိဥတဘူးတဎံၚဒီး သ့ဥဖးဒိဥ႕အဘဥ တႈက်ီထီဥတဲႈကြံႈအီၚတခီဥအံၚယ ဒီးပဏဖ်ါထီဥဝဲဒ္အတႈပီၚအလီတမံၚလ႕ အတႈစံဏတဲၚတဲ လီၚတႈအဂီႈန႔ဥလီၚ. ဒီးစံးဝဲလ႕ ဖဲမုႈတနၚအံၚအကတီႈ သ့ဥဖိတထူဥအံၚ ကမ့ႈဝဲသ့ဥစီဆွံ

လ႕သုဂီႈလီၚ. အအံၚမ့ႈဝဲ တႈမုဏတႈခုဥအသ့ဥထူဥယ မ့ႈဝဲတႈပနီႈလ႕အဘဥဃးဒီး သးသမူလ႕အကတ႕ႈတအိဥဝဲအဂီႈယ မ့ႈလ႕သ့ဥအံၚအလဏသ့ဥတဖဥ လါဟ့ဝဲ ထီဘိအဃိန႔ဥလီၚ. ဒီးကြႈကြႈယ သ့ဥအံၚအိဥဆ႕ထ႕ဥအသးဘ်႕ဘ်႕ဆူမူခိဥန႔ဥလီၚ.

မ္ပွၚကကိးဘဥသ့ဥထူဥအံၚလ႕ အမ့ႈဖိသဥဎ့ဥရႉးအသ့ဥထူဥယ ဒီးမ္ပွၚကအိဥဖွိဥလ႕  အကပၚ တမ့ႈလ႕သ့ဥပွႈအက်ါဘဥဒီးယ ကဘဥမ့ႈဝဲလ႕သုအိဥဝဲတႈလီႈယ သုဟံဥသုဃီ အပူၚယ ဖဲန႔ဥတႈဂဏသြံဥဂဏစီဥတအိဥလ႕ၚဝဲဘဥဒီး ကအိဥဒဥထဲတႈဖိတႈလံၚလ႕ တႈဟ့ဥ လိဏသးသ့ဥတဖဥ ဒီးတႈရဲဥလီၚက်ဲၚလီၚလ႕ အဘဥဃးဒီးတႈသူဥအိဥသးအိဥလိဏသးန႔ဥ လီၚ. မ့ႈလ႕တႈမၚဟးဂီၚကြံဏ သ့ဥထူဥဖးဒိဥယ ဒီးလ႕သီခါကရ႕ခိဥ Boniface အတႈစံဥ  တဲဥတဲၚလီၚတႈသ့ဥတဖဥအဃိ ပွၚ German ဖိသ့ဥတဖဥ ဒိးန႔ဥသကိးဝဲ တႈသ့စီန႔ဥလီၚ. သီခါကရ႕ခိဥ Bishop Boniface မၚကဒီးတႈစိဏဆွ႕တႈသးခုကစီဥ အတႈဖံးတႈမၚ တုၚ ဒဥလဲဥအသးပွႈဝဲအကတီႈ ဖဲ ၇၅၄ အနံဥ၀ံၚအလီႈခံ လဲၚကဒီးဝဲဆူ တႈလီႈလ႕အမံၚမ့ႈဝဲ Frisia ဃုဏဒီးအတံၚသကိးရသ့း အဂၚ ၅၀ န႔ဥလီၚ. အတႈဖံးတႈမၚအိဥဝဲဒီးတႈကဲထီဥ  လိဏထီဥဝဲ ဒီးပွၚသူခိဥဖိအါဒံအါဂၚသ့ဥတဖဥ ဒိးန႔ႈသကိးဝဲ တႈသ့စီန႔ဥလီၚ. ဖဲတႈဒိးန႔ႈတႈပနီႈစီဆွံအဆ႕ကတီႈ ဟဲတုၚဝဲအခါ ပွၚသူခိဥဖိဂီႈမုႈ လ႕အအိဥဒီးတႈစုကဝဲၚ သ့ဥတဖဥ လဲၚသကိးဝဲဆူ ပွၚစိဏဆွ႕တႈသးခုကစီဥသ့ဥတဖဥအအိဥန႔ဥလီၚ. ဒ္အသ့ဥညါ လီၚအသးလ႕ အကဘဥတႈမၚသံအီၚအဃိယ သီခါကရ႕ခိဥ Bishop Boniface မၚစႈလီၚဝဲ ဒုဥဒါသ့ဥတဖဥအတႈပဏသူဥပဏသးဒီး စံးဝဲ ဖိခြါသ့ဥဧ႕ယ ဆိကတီႈကြံဏတႈဒုးတႈဎၚဒီး တႈစုကဝဲၚသ့ဥတဖဥလ႕သုအိဥ ဒီးအုဥသကိးသုသးလႈ လံဏစီဆွံအတႈကြဲးအသးအိဥဝဲ အသိး ပသုတဘဥမၚဆ႕က့ၚတႈ လ႕အလီႈမဲဏခ်ံဘဥဒီး သုကဘဥမၚဆ႕က့ၚတႈအ႕ လ႕ တႈအဂ့ၚသ့ဥတဖဥန႔ဥလီၚ. အအံၚမ့ႈမုႈနံၚလ႕ ပအိဥခိးကြႈလႈအီၚဎံဏတ့ႈလံဝဲယ       မ့ႈဆ႕ကတီႈလ႕ ပတႈအိႈမူအကတ႕ႈဟဲတုၚဝဲအဃိယ မ္ပကအိဥဒီးတႈသူဥဒူသးဒူ လ႕ပကစႈအပူၚန႔ဥတက့ႈ. သီခါကရ႕ခိဥ Bishop Boniface  ဒီးအတံၚသကိးလ႕ အမၚဃုဏတႈဒီးအီၚသ့ဥတဖဥ ဘဥတႈမၚသံကြံဏအီၚန႔ဥလီၚ.

လ႕ခံပွၚလ႕အကြဲးဝဲ အတႈအိဥမူအိဥဂဲၚအဂ့ႈ Othlo စံးဝဲလ႕ Boniface အတႈအဲဥကြံဝဲ  ပွၚကမ်႕ႈဖိဒိဥဒိဥကလဲဏ ဒီးက်ဲးစ႕ၚဝဲဒ္သိး အကသ့ဒုးလဲၚတုၚအဝဲသ့ဥ ဆူခရံဏကစႈအအိဥ န႔ဥလီၚ.

ပွၚစီဆွံ Boniface သ့ကိးလီၚအသးလ႕ အမ့ႈပွၚကီႈ German ဖိသ့ဥတဖဥအပႈယ မ့ႈလ႕အမ့ႈပွၚအဆိကတ႕ႈတဂၚ လ႕အလဲၚစိဥဆွ႕တႈသးခုကစီဥ ဆူထံကီႈအံၚအပူၚ ခီဖ်ိ အတႈစံဥတဲဏတဲလီၚတႈသ့ဥတဖဥ ဒီးဟ့ဥဂံႈဟ့ဥဘါအဝဲသ့ဥ ခီဖ်ိအဒိဂ့ၚတဲႈဘဥယ ဒီးလ႕ ခံကတ႕ႈ ဟ့ဥလီၚအသးလ႕ ပၚွသ့ဥတဖဥအံၚအဂီႈန႔ဥလီၚ. နံဥကဎၚဖိလ႕အပိဏထြဲဝဲသ့ဥ တဖဥအတီႈပူၚ တႈအိဥဖွိဥကရ႕အလုအလႈ အိဥထီဥဝဲဒီးသ့ဥထူဥလ႕အလါဟ့ဝဲထီဘိ ဖဲတႈမၚလၚကပီၚ ခရံဏအိဥဖ်ဲဥအဆ႕ကတီႈ ဒီးလုလႈအံၚသလဏလီၚအသးဆူကီႈ Germany ဒီဘ့ဥအပူၚယ ဒီးကီႈ Germany ဖိပွၚသုးလီႈသုးက်ဲသ့ဥတဖဥ ရၚလီၚကဒီး  လုလဏအံၚ ဆူတႈလီႈတႈက်ဲလ႕ အဝဲသ့ဥလဲၚတုၚဝဲသ့ဥတဖဥအပူၚန႔ဥလီၚ.

တႈစံဏစိၚတဲစိၚ ဘဥဃးဒီးခရံဏအိဥဖ်ဲဥအသ့ဥထူဥ ဘဥတႈဒုးအိဥထီဥအီၚအံၚ မ့ႈဝဲလ႕ သီခါကရ႕ခိဥ Bishop Boniface အတႈဂဲၚပ်ဳႈက်ဲးစ႕းတႈယ ဃုဏဒီးအတႈလဲလိဏကြံဏ ပွၚကီႈ Germany ဖိသ့ဥတဖဥဆူဎြၚဖိဎြၚလံၚယ ဒီးမ့ႈပွၚလ႕အမၚဟးဂီၚကြံဏ ပွၚသူခိဥဖိသ့ဥ တဖဥအဎြၚအသ့ဥထူဥဖးဒိဥအဃိန႔ဥလီၚ.