နီႈသးသ့ဥတဖဥအမုႈနံၚအံၚယ မ့ႈ၀ဲမုႈနံၚလ႕ အဘဥတႈပဏလီၚအီၚ လီၚလီၚဆီဆီ လ႕တႈအိဥသ့ဥနီဥထီဥက့ၚ ပွၚလ႕ပအဲဥအီၚ လ႕အလဲၚပူၚကြံဏလံ၀ဲသ့ဥတဖဥ ဒ္သိးအကဒိးနႈ့ဘဥ တႈဟ့ဥဘ်ဳးက့ၚအ၀ဲသ့ဥလ႕ တႈလီၚထူလီၚဎိဏအပူၚ မ့ႈဂ့ၚ ပွၚသ့ဥတဖဥလ႕ အလိဥဘဥဒ္၀ဲ တႈမၚကဆွဲကဆွီက့ၚအသး (ဘဥလိးက့ၚဒ္၀ဲ အတႈကမဥအဘူးအလဲ) သ့ဥတဖဥမ့ႈဂ့ၚနဥ့လီၚ’

ပွၚလ႕အအိဥဒီးအတႈဘူဥတႈဘါသ့ဥတဖဥ အါတက့ႈ စူႈနဏသကိး၀ဲလ႕ နီႈသးသံ၀ဲတသ့လ႕ၚ ဒီးအိဥစ့ႈကီးဒီးလုႈလႈလ႕ အတႈထုကဖဥနႈ့တႈလ႕ ပွၚလ႕အသံတ့ႈလံ၀ဲသ့ဥတဖဥ အဂီႈနဥ့လီၚ’

၁) ပထံဥဘဥစ့ႈကီး၀ဲလ႕ ပွၚဎူဒၚဖိသ့ဥတဖဥ စူႈနဏသကိး၀ဲလ႕ တႈထုကဖဥနႈ့တႈလ႕ ပွၚသံသ့ဥတဖဥအဂီႈ ကဲထီဥ၀ဲတႈဆီဥထြဲမၚစ႕ၚအ၀ဲသ့ဥ ဒ္သိးအကဒိးနႈ့ဘဥ တႈဟ့ဥဘ်ဳး ဒီးတႈဆိဥဂ့ၚသ့ဥတဖဥ အဂီႈနဥ့လီၚ’ ဖဲပွၚတဂၚဂၚသံ၀ဲအလီႈခံ ပွၚဎူဒၚဖိသ့ဥတဖဥ ထုကဖဥနႈ့တႈလ႕ပွၚတဂၚအံၚအဂီႈ စးထီဥလ႕အသံ၀ံၚ တုၚလ႕ ၁၁ လါအကတီႈ ဒ္သိးပွၚသံတ့ႈလံအံၚ ကဒိးနႈ့ဘဥ၀ဲတႈမၚကဆွဲကဆီွအီၚ (ဒ္သိးအကပူၚဖ်ဲးဒီး) လ႕အတႈဒဲးဘးသ့ဥတဖဥအဂီႈနဥ့လီၚ’

၂) စးထီဥလ႕ နံဥကဎၚဖွိဥတ႕ အကတီႈလံၚလံၚ ကစႈဎ့ဥရွဴးခရံဏ ဒီးအပွၚတႈမ႕ဖိသ့ဥတဖဥ ပဏလီၚ၀ဲတႈစူႈတႈနဏအံၚ ဆူတႈအိဥဖွိဥကရ႕အအိဥနဥ့လီၚ’ ဖဲလ႕ ၀့ႈရိမ့ၚ တႈသြဥခိဥလ႕အမ့ႈ၀ဲ (Catacoms) သ့ဥတဖဥအတႈဒူဥအလိၚယ လံဏလ႕ပွၚကြဲးအီၚအိဥဖ်ါ၀ဲယ သ့ဥနီဥထီဥက့ၚပွၚလ႕အလဲၚပူၚကြံဏတ့ႈလံလ႕နမဲဏညါသ့ဥတဖဥ လ႕နတႈထုကဖဥအပူၚနဥ့တက့ႈ”နဥ့လီၚ’ (Lumen Gentium -50).

၃) စးထီဥလ႕ တႈအိဥဖွိဥကရ႕ အနံဥကဎၚဖွိဥအဆိကတ႕ႈသ့ဥတဖဥလံၚလံၚယ လ႕တႈလုႈထီဥတႈလုႈမံးဆါ အတႈဘူဥထီဥဘါထီဥတႈ အတႈရဲဥလီၚက်ဲၚလီၚအပူၚယ တႈထုကဖဥနႈ့တႈလ႕ ပွၚလ႕အသံတ့ႈလံ၀ဲသ့ဥတဖဥအဂီႈ အိဥလံ၀ဲလ႕ပ်႕ၚလံနဥ့လီၚ’

၄) လ႕ပ်႕ၚလံၚလံၚ တႈအိဥဖွိဥကရ႕အပွၚသးပွႈသ့ဥတဖဥ မ႕နႈ့ဆီဥခံ၀ဲ လုႈလႈလ႕အဘဥဃးဒီး တႈထုကဖဥနႈ့တႈလ႕ ပွၚလ႕အသံတ့ႈလံ၀ဲသ့ဥတဖဥအဂီိႈနဥ့လီၚ’ ဖဲခရံဏနံဥ (၁၆၀”၂၄၀) အကတီႈယ Tertullian ကြဲး၀ဲ တႈလုႈမံးဆါလ႕ နံဥဆဲးဆ႕ ပွၚလ႕အသံတ့ႈလံ၀ဲသ့ဥတဖဥအဂီႈယ လီၚဆီဒဥတႈ ဟ့ဥကူဥဟ့ဥဖး၀ဲ ပွၚမုႈကမဲသ့ဥတဖဥ ဒ္သိးအကဃ့ထုကဖဥနႈ့တႈလ႕ အ၀ၚလ႕အသံတ့ႈလံ၀ဲသ့ဥတဖဥအဂီႈနဥ့လီၚ’ ပွၚစီဆွံ Augustine ဃ့ထုကဖဥနဥ့တႈလ႕အမိႈလ႕အသံတ့ႈလံ၀ဲအဂီႈယ ဒ္အသ့ဥနီဥထီဥက့ၚ၀ဲ အမိႈအတႈမၚလိဏတ့ႈအီၚယဖဲအစံး၀ဲလ႕ယ ဖဲဎသံအခါယ နဘ်႕လီၚဎၚလ႕တႈလီႈဖဲလဲဥပူၚလဲဥ သ့၀ဲလီၚ’ ဘဥဆဥ သ့ဥနီဥထီဥနဲလ႕ နကထုကဖဥနႈ့တႈလ႕ဎဂီႈ လ႕နတႈလုႈလီႈအဖီခိဥနဥ့တက့ႈ’”နဥ့လီၚ’

၅) ဖဲတႈအိဥဖွိဥဖးဒိဥသ့ဥတဖဥလ႕အမ့ႈ၀ဲ The Synods of Nicaea, Florence ဒီး Trent သ့ဥတဖဥ မ႕နႈ့ဆီဥခံ၀ဲ တႈဃ့ထုကဖဥနႈ့တႈလ႕ ပွၚလ႕အသံတ့ႈလံ၀ဲသ့ဥတဖဥအဂီႈယ လ႕အအိဥဒီးတႈသိဥလိနဲဥလိလ႕အမ့ႈ၀ဲယ တႈလီႈ မ့တမ့ႈ တႈအိဥအသးအိဥ၀ဲတမံၚလ႕ ပွၚလ႕အသံ၀ဲဃုဏဒီးအတႈဒဲးဘး အတႈကမဥလ႕အဆံး၀ဲ လ႕အနီႈသးအလိၚယ”အဂီႈနဥ့လီၚ’    

နီႈသးသ့ဥတဖဥအမုႈနံၚအံၚ ကဲထီဥ၀ဲတႈဂ့ႈမိႈပွႈ လ႕ပတႈမုႈလႈအဂီႈနဥ့လီၚ’ ကစႈဎ့ဥရွဴးခရံဏ လ႕အမၚန႕ၚကြံဏတႈသံယ ကဒုးဂဲၚဆ႕ထ႕ဥက့ၚပ၀ဲသ့ဥခဲလ႕ဏ လ႕အဘဥဃးဒီးအီၚသ့ဥတဖဥအဂ့ႈ ပစူႈပနဏ၀ဲနဥ့လီၚ’ ပွၚလ႕ပအဲဥအီၚသ့ဥတဖဥယ ဒီးပွၚလ႕အလဲၚဆိပဏစ႕ၚလံ လ႕ပ၀ဲသ့ဥအမဲဏညါသ့ဥတဖဥ အိဥ၀ဲဒီးတႈစူႈတႈနဏ အတႈပနီဥနဥ့လီၚ’

ကစႈဎ့ဥရွဴးခရံဏ ဘ်းစဲ၀ဲတႈစူႈတႈနဏ ဒီးတႈမူအထူအဎိဏနဥ့လီၚ’ တႈထံဥသ့ဥညါကစႈဎ့ဥရွဴးခရံဏ အသုတဘဥမ့ႈ၀ဲထဲလ႕ အမ့ႈ၀ဲပွၚကညီဎိဎိတဂၚ အိဥဒီးနီႈခိအတႈအိဥမူအိဥဂဲၚဘဥဒီး ကဘဥမ့ႈ၀ဲတႈထံဥသ့ဥညါနႈပ႕ႈအီၚ ဒ္အမ့ႈ၀ဲ ပႈကစႈဎြၚအတႈအဲဥတႈကြံ ဘဥတႈလိဏဖ်ါထီဥအီၚ (ဘဥတႈထံဥနႈ့အီၚ) လ႕ကစႈဎ့ဥရွဴးခရံဏအပူၚနဥ့လီၚ’

တႈမူအထူအဎိဏ တမ့ႈ၀ဲထဲလ႕အဘဥဃးဒီး ခါဆူညါတႈဂဲၚဆ႕ထ႕ဥသမူထီဥက့ၚ လ႕အကဟဲတုၚ၀ဲဘဥဒီး မ့ႈ၀ဲတႈရ့လိဏပသးဒီးခရံဏကစႈ ဖဲဆ႕ကတီႈအခဲအံၚ တခ်ဳးဒ္လ႕တႈသံအဆ႕ကတီႈ ဟဲတုၚဒ္၀ဲဘဥနဥ့လီၚ’

နီႈသးသ့ဥတဖဥအမုႈနံၚအံၚ ကဲထီဥ၀ဲတႈသူဥမံသးမံလ႕ပဂီႈယ ပွၚလ႕အစူႈ၀ဲနဏ၀ဲခရံဏကစႈသ့ဥတဖဥအဂီႈ ဖဲအအိဥမူဒ္၀ဲလ႕ဟီဥခိဥခ်႕အကတီႈ နဥ့လီၚ’ ဒီးဆ႕ကတီႈအံၚ မ့ႈ၀ဲပတႈအိဥခိးကြႈလႈဆိပဏစ႕ၚ တႈဂဲၚဆ႕ထ႕ဥသမူထီဥက့ၚ အလ႕အပွဲၚနဥ့လီၚ’ ပတႈထုကဖဥတႈလ႕ ပွၚလ႕အလဲၚပူၚကြံဏတ့ႈလံ၀ဲသ့ဥတဖဥအဂီႈအံၚ မ့ႈ၀ဲတႈလ႕အဘဥဃးဒီး ပတႈစူႈတႈနဏ ဒီးပတႈရ့လိဏမုဏလိဏပသးဒီးအ၀ဲသ့ဥနဥ့လီၚ’ မ့ႈ၀ဲပတႈတူႈလိဏဒိးနႈ့အ၀ဲသ့ဥအတႈမုႈလႈ ဒီးအ၀ဲသ့ဥစ့ႈကီး တူႈလိဏဒိးနႈ့၀ဲပတႈမုႈလႈစ့ႈကီးနဥ့လီၚ’

ကစႈဎ့ဥရွဴးခရံဏစံး၀ဲလ႕ အတဃဥကပၚကြံဏအမဲဏလ႕ ပွၚလ႕အဟဲဆူအအိဥသ့ဥတဖဥအအိဥဘဥနဥ့လီၚ’ ကစႈဎ့ဥရွဴးခရံဏ သိဥလိပွၚလ႕ တႈတူႈလိဏပွၚကိးဂၚဒဲး မ့ႈတႈလ႕အကါဒိဥ၀ဲယ ပွၚလ႕အအိဥဒီး အတႈဂ့ႈခီဥထံး (Background) အလီၚဆီ၀ဲသ့ဥတဖဥယ ဒီးပကဘဥတူႈလိဏ၀ဲတႈဂ့ႈလ႕အမ့ႈ၀ဲ ပွၚကိးဂၚဒဲး ၾက႕းဒိးနႈ့ဘဥ၀ဲဒီးဎြၚအတႈဆိဥဂ့ၚနဥ့လီၚ’

ကစႈဎ့ဥရွဴးခရံဏ အ႕ဥလီၚအီလီၚ၀ဲလ႕ အကဒုးဂဲၚဆ႕ထ႕ဥသမူထီဥက့ၚ ပွၚစူႈပွၚနဏအီၚသ့ဥတဖဥ ဖဲလ႕မုႈနံၚခံကတ႕ႈနဥ့လီၚ’ မ့ႈ၀ဲတႈဒုးသ့ဥနီဥထီဥပွၚလ႕ ပကဘဥအိဥ၀ဲဒီးတႈမုႈလႈလ႕ ကစႈဎ့ဥရွဴးခရံဏအပူၚနဥ့လီၚ’ တႈဒိဥထီဥထီထီဥလ႕တႈစူႈတႈနဏအပူၚ မ့ႈတႈလ႕အဘဥဃးဒီး တႈကြႈစိမုႈလႈတႈလ႕ ခါခဲအံၚတႈအိဥအသး အမဲဏညါဒီး ပဏဂ႕ႈပဏက်႕ၚပသး လ႕ကစႈအတႈအ႕ဥလီၚအီလီၚ ဘဥဃးဒီးတႈဂဲၚဆ႕ထ႕ဥသမူထီဥက့ၚ ဒီးတႈမူအသီနဥ့လီၚ’

ပကသ့မၚစ႕ၚ၀ဲ နီႈသးလ႕အစီဆံွ၀ဲသ့ဥတဖဥ ဒ္လဲဥ’ တႈအိဥဖွိဥကရ႕ အတႈသိဥလိထူကလုႈဎြၚကထါ မ႕နႈ့ဆီဥခံပွၚ ဒ္သိးပကထုကဖဥနႈ့တႈလ႕ ပွၚလ႕အလဲၚပူၚကြံဏတ့ႈလံ၀ဲသ့ဥတဖဥအဂီႈ ခီဖ်ိ တႈလုႈထီဥမံးဆါအတႈလုႈစီဆွံလ႕အ၀ဲသ့ဥအဂီႈယ ဟ့ဥမၚဘူဥမၚတီႈတႈလ႕ အ၀ဲသ့ဥအဂီႈယ မၚသကိးတႈလ႕အဘဥဃးဒီးတႈလိးက့ၚတႈဒဲးဘး တႈကမဥအဘူးအလဲ လ႕အ၀ဲသ့ဥအဂီႈ (CCC#1032) နဥ့လီၚ’

ပသုတဘဥသးပ့းနီဥ၀ဲ ဒ္သိးပကထုကဖဥနႈ့တႈလ႕ ပွၚလ႕အလဲၚပူၚကြံဏလံ၀ဲသ့ဥတဖဥအဂီႈတဂ့ၚဒီးယ ႀက႕းလ႕ပလဲၚဟးဆူအ၀ဲသ့ဥအတႈသြဥခိယ ဒီးမၚသကိးတႈအဂ့ၚသ့ဥတဖဥ လ႕အ၀ဲသ့ဥအဂီႈနဥ့လီၚ’